İş:Herhangi bir ağırlığın bir yerden başka bir yere taşınmasına iş denir. Taşıma
yukarı, aşağı veya herhangi bir yöne olabilir.îş'in birimi kilogram-kuvvet x metredir (kgf.m). Yani l kilogram ağırlık l metre mesafeye taşındığı zaman l kilogram metrelik (kgf.m) iş yapılmış olur.

îş, L = GxY formülü ile hesaplanır.

L = îş          ( birimi: kgf.m )
G = Yük (Ağırlık) ( birimi: kgf)
Y = Yol        ( birimi: m )

Ömek: Ağırlığı 10 kg olan bir yük, l m öteye taşınmasıyla yapılan iş:

L = GxY .» L = 10x1 ^ L = 10 kgf.m olur.

'                                              ;

Örnek: Ağırlığı 10 kgf olan bir yük, 10 m öteye taşınmasıyla yapılan iş:'
L = GxY ^ L = 10x10 -»   L = 100 kgf.m olur.
Güç:l saniyede yapılan işe güç denir. Birimi kilogram-kuvvet x metre /saniye
(kgf. m/s) dir. Formülü Güç = iş / saniye dir.

Örnek: Ağırlığı 10 kg olan bir yükü 10 saniyede 10 m öteye taşıyan bir insanın
gücü ne kadardır?

Güç = îş / Saniye   -»   Güç = 10 xl0 /10   •>   Güç = 10 kgf.m/s

Ağırlığı taşıyan insanın gücü 10 kgf.m /s olarak bulunur..

 

Uygulamada güç olarak beygir (at) gücü kullanılır. Beygir gücü, hp olarak
yazılır, hp ingilizcede horse power (beygir gücü) sözcüklerinin baş harfleridir
ve saniyede 75 kgf.m lik iş yaptığı kabul edilir. Yani Ihp = 75 kgf.m /s dir.

Motor Güçleri:Motor güçleri iç güç (indike güç) ve faydalı güç (efektif güç veya fren
gücü) olmak üzere iki çeşittir.

İç Güç (İndike Güç): 4 zamanında yakıtın yanmasıyla meydana gelen gaz basıncının, pistonu hareket ettirmek için oluşturduğu güçtür.

Özelliği: îç gücün hesaplanmasında yanma sonucu pistonu hareket ettiren
ortalama gaz basıncı (ortalama indike basınç), motor çalışırken indikatör adı
verilen cihaz ile ölçülür.Bu basıncın, piston üzerinde oluşturduğu itme kuvveti bulunarak motor gücü hesaplanır, îç güç Ni harfleriyle gösterilir, îç gücün hesaplanmasında sür-
tünmeden meydana gelen kayıplar göz önüne alınmaz.

Dört zamanlı bir motorun iç gücü aşağıdaki formül ile hesaplanır.

2 x 60 x 75    ^-      9000        

İkİ zamanlı bir motorun iç gücü aşağıdaki formül ile hesaplanır.

            Pi.A.H.n.Z = Pi.A.H.n.Z   hp
               60 x 75            4500

Ni = İç güç ( birimi hp)
Pi = Ortalama iç basınç (ortalama indike basınç, birimi kg/cm²)

A = Piston başı alanı (cm²)        A. = n x r    r = Piston yarı çapı

H = Kurs (strok) (m)

n = Motor devri (dev/dak)

Z = Motor silindir sayışı

Örnek: 4 zamanlı, 4 silindirli bir motorun piston çapı D =100 mm,
kursu H = 100 mm, devir sayışı 3000 dev/dak, ortalama iç basıncı 9 kg.f/cm²
olduğuna göre iç gücünü bulun.

Dört zamanlı bir motorun iç güç formülü:

PixAxHxnxZ                  A= 7t x r²

2 x 60 x 75                 A= 3.14 x 5²
A= 3.14x25
Nİ=9 x 3.14x25 x 0.1 x 3000 x4

9000
Ni = 94.2 hp olur.

Örnek : 2 zamanlı, 4 silindirli bir motorun piston çapı D= 100 mm,
kursu H= 100 mm, devir sayışı 3000 dev/dak, ortalama iç basıncı 9 kg.f/cm²
olduğuna göre iç gücünü bulun.

İki zamanlı bir motorun iç güç formülü:

^{Ni =} PixAxHxnxZ            A= 7t x r²

60 x 75                   A= 3.14x 5²

A= 3.14 x 25
Ni- 9x3.14 x25 x0.1 x 3000 x 4

4500

Ni = 188.4hp olur.

Not:

Motor gücü, kataloglarda HP veya PS veya kW olarak verilir. HP
ingilizce'de (horse power), PS Almanca'da (pferd starke) beygir gücü anlamma
gelen sözcüklerin baş harfleridir. HP ve PS beygir gücü olarak birbirine ihmal
edilecek kadar yakındır. Bu yüzden her ikisi için de 75 kg.f/s olarak söylenir.
Bu ufak farkı ortadan kaldırmak için bazı motorların gücü, elektrikte güç birimi
olarak kullanılan kW cinsinden verilir, kW olarak HP ve PS arasındaki fark:

b) Faydalı Güç (Efektif Güç):Tanımı: Faydalı güç, motor volanı üzerinden alınan güçtür. "Ne" harfleriyle gösterilir.

Özelliği: Yakıtın yanmasıyla motor içinde oluşan iç gücün % 15 -30 u
motor parçalarının sürtünmelerinde harcanır. Buna sürtünme gücüne (kayıp güç)
denir ve "Ns" harfleriyle gösterilir.

Sürtünme gücünün en büyüğü, silindir ile segmanlarda harcanır. Geri kalan
kısmı da krank mili, kam mili muylu ve yataklarında, krank mili eksenel gezintisin!
sınırlayan kılavuz yatağında, supap sisteminde, yağ pompası, su pompası ve ben-
zeri krank milinden hareket alarak çalışan diğer parçalarda harcanır. Motor
devri yükseldikçe sürtünme gücü de çoğalır.

Sürtü'nme gücü, iç güçten çıkarıldığında faydalı güç ortaya çıkar. Faydalı
gücü formül ile belirleyecek olursak;

Faydalı güç = îç güç - Sürtünme gücü •»    Ne = Ni - Ns  hp olur
Motor Gücünün Ölçülmesi:Faydalı güç dinamometre ile ölçülür. Dinamometre güç ölçü cihazlarının genel adıdır. Bu cihazlar motorun ürettiği gücü kendi bünyelerine alarak harcarlar.Harcadıkları gücü cihaz göstergesinde motor fren beygir gücü olarak belirtirler.Fren beygir gücü adinin verilmesi; bu ölçümün daha önce mekanik sürtünme yoluyla frenleme (Proni freni), hava sürtünmesi yoluyla frenleme, elektrik üretimi yoluyla frenleme ve hidrolik (sıvı) yardımıyla frenleme gibi tekniklerle yapıldığıiçin almıştır.

Şasi dinamometresi, araç motorlarında yapılan tüm ayarların atölye içinde
ölçülmesi için gerçek yol şartlarım sağlayan cihazlardır. Bu cihazların hidrolik
ve elektronik tipte olanlar vardır.

Şasi dinamometresinde ölçülen gücün özelliği, tekerlek gücü olmasıdır.
Yani motordan tekerlere kadar olan tüm sürtünmeler bu gücün dışındadır. Burada
ölçülen güç, araca hareket veren tekerleklerden alınan tamamı faydalı güçtür.

ölçüm, motor araç üzerinde iken yapılır. Araca hareket veren tekerler
cihazın silindirleri (tamburları) üzerine bindirilir. Motor çalıştırılır ve vitese
takılır. Tekerlekler tamburlar üzerinde döner. Cihazın fren tertibatı yardımıyla

tamburların döndürülmesi istenildiği kadar zorlaştınlır. Bu şekilde motorun, is-
tenilen devirde geğişik yüklerle yüklenmesi sağlanır. Motorun, dinamometre tam-
burlarım döndürmek için harcadığı güç, cihazın göstergesinden okunur.

Motor Verimleri:Verim, genel anlamda kazanılan bir değerin, kazanmak için yapılan harcamaya oranıdır ve % olarak gösterilir. Motor verimleri dendiğinde üç çeşit verim akla gelir Bunlar;

1- Hacimsel verim

2- Mekanik verim

3- Termik verimdir.

Hacimsel Verim:Hacimsel verim, emme zamanında silindir içine alınan karışımın, kurs hacmine oranıdır ve (eta)  ile gösterilir.

Motorun yapılış şekli dışında, aracın çalıştığı yerin rakımı, hava sıcaklığı,
motorun hızı ve sıcaklığı, gaz kelebeğinin açıklık durumu, hava filtresinin kirlilik
durumu, egzoz gazlarının silindiri terketme durumu hacimsel verimi etkiler.
Hacimsel verim de doğrudan motor gücünü etkiler. Motorlara takılan türbo şarj
üniteleri, silindir supap sayılarım çoğaltmak, hacimsel merimi artırmak amacıyla
yapılan yeniliklerdir.

Mekanik Verim:Mekanik verim, faydalı gücün (fren gücü) iç güce oranıdır ve" r|m" ile gösterilir. Mekanik verimi formül olarak gösterecek olursak;

Mekanik verim =   Faydalı güç (fren gücü) = Ne   olur.
                                                      îç güç